Skocz do zawartości

Słodowanie ziarna na słód pszenny wędzony - fotorelacja


slotish

Rekomendowane odpowiedzi

Słodowanie ziarna na słód pszenny dymiony

 

Ostatnimi czasy mój browar miał szanse sprawdzić swe siły w trudnej i żmudnej sztuce słodowania. Motywacją do podjęcia się tego zadania była chęć uwarzenia piwa grodziskiego z dodatkiem słodu pszennego dymionego ? a więc mającego kontakt z dymem na etapie tzw. zielonego słodu a nie uwędzonego już gotowego. Przekonał mnie do tego również na ostatnich WWP nasz forumowy kolega dżony, który zobowiązał się do przygotowania dla mnie fiolki gęstwy oryginalnych drożdży grodziskich.

W tym miejscu chciałbym podziękować dżonemu nie tylko za wspomniane drożdże czy łuskę jęczmienną ale za dokładne opisanie całego procesu słodowania i cierpliwość w odpisywaniu na nurtująca mnie pytania. Dzięki Janek! W zasadzie całość ukazanego w tej fotorelacji procesu jest tylko wykonaniem przeze mnie, podanej mi instrukcji. Korzystałem także z wiedzy wogosza zawartej w tym wątku: http://www.browar.biz/forum/showthread.php?t=92897

 

Całą zabawę w słodownika fotografowałem. Opis procesu jak wyglądał on w moim browarze zamieszczam razem z fotkami.

 

Słodowanie

Wyrób słodu należy zacząć od zdobycia ziarna pszenicy. W moim przypadku nie okazało się to takie proste jakby się mogło wydawać. Pszenica może być jara lub ozima, pożądana jest odmiana niskobiałkowa, ziarniaki muszą być sypkie, złote oraz pękate - nie mogą mieć przebarwień. Warto znać wilgotność ziarna ? jeśli jednak nie mamy takich danych ( jak w moim przypadku ) zakładamy wilgotność 12,5%. Ziarno po żniwach powinno być leżakowane przez 30 dni by miało zdolność kiełkowania.

ziarno3.jpg

 

Gdy mamy dobre ziarno przechodzimy do namaczania według schematu wogosza zamieszczonego na bbiz:

- I woda 7 h

- bez wody 14h

- II woda 5h

- bez wody 5h

- III woda 1h

Oznacza to, że zalewamy ziarno wodą w misce na 7h. Po tym czasie odlewamy wodę i zostawiamy ziarno na 14h. Dalej postępujemy analogicznie. Celem namaczania jest wchłonięcie przez ziarno odpowiedniej wilgoci. Tak więc jeśli nasze ziarno po II wodzie ma wilgotność w okolicach 43%-45% to III wody nie wykonujemy ( ja musiałem jednak wykonać wszystkie trzy ). Obliczamy to według wzoru wogosza. Jako, że mój humanistyczny umysł na pewno nie zreferuje tego lepiej, pozwolę sobie zacytować wspominany wcześniej wątek z bbiz:

 

Nie znasz wilgotności jęczmienia, ale nie będzie wielkiego błędu, jeżeli przyjmiesz 12,5%. I tak: w 1000 g jęczmienia jest 1000*(100%-12,5%)=875 g suchej masy. Jeżeli po moczeniu otrzymasz 1500g jęczmienia, to oznacza że wody jest tam 1500-875=625g. A więc wilgotność jęczmienia: 625/1500*100%=41,67% a więc trochę mało. Dla słodu pilzneńskiego powinno być ok. 44%, a dla monachijskiego 46-47%.

Wzór ten towarzyszył mi podczas całego słodowania ? dlatego warto go sobie przyswoić jeśli zabieramy się za domową produkcję słodu.

Ważne aby woda, którą zalewamy ziarno była jak najzimniejsza. Ja po prostu lałem zimną z kranu. Wodę w misce należy napowietrzać kilka razy podczas każdego moczenia. Pewnie najlepiej sprawdziłby się jakiś sprzęt akwarystyczny ? ja z braku takowego żmudnie bełtałem powierzchnię lustra cieczy przez kilkanaście minut ?ubijaczką? do jajek :) Do tego ziarno należy co jakiś czas przegarniać zarówno na etapie ?wody? jak i ?bez wody?. Podczas pierwszego zalewania należy z powierzchni lustra wody zebrać zanieczyszczenia czyli tzw. ?spławki?. Poniżej zdjęcie ze spławkami:

spawki.jpg

A oto ziarno na etapie ?bez wody?:

ibezwody2.jpg

 

Gdy uzyskamy odpowiedni poziom wilgotności przechodzimy do kiełkowania. Jest to proces wymagający odpowiednich warunków, które należy spełnić. Kiełkujące ziarno wymaga niskiej temperatury między 14 a 16C ( ja niestety miałem 17C ), dużej wilgotności ( wilgotność zwiększyłem umieszczając pod kiełkujące ziarno naczynie z wodą ) a także zaciemnienia. Jednym słowem wymagana jest porządna piwniczka! Samo kiełkowanie trwa od 3 do 5 dni i przerywamy je gdy kiełek liścieniowy sięga ? długości ziarniaka. W tym miejscu warto podkreślić, że korzonek to nie kiełek :) Wydaje się to oczywiste, ale np. ja we wczesnej fazie kiełkowania miałem mały problem z ich odróżnieniem. Tak więc kiełek wyrasta z dołu ziarniaka ku jego górze i jest zalążkiem przyszłej rośliny a korzonek wyrasta również z dolnej części ziarniaka lecz rozrasta się w dół. Gdy nasze kiełki sięgają ? długości ziarniaka warto zwiększyć temperaturę kiełkowania do 18C-20C. Co w warunkach domowych wydaję się bardzo trudne i chyba nie jest do końca możliwe do spełnienia ? trzeba się pogodzić z pewnymi ograniczeniami. W moim przypadku, szczęśliwie trzeciego dnia kiełkowania drastycznie poprawiła się pogoda i temperatura w mojej piwniczce podskoczyła do magicznych 18C. Choć nie wiem czy mogło mieć to większe znaczenie jeśli wcześniej i tak miałem ją za wysoką?

 

Kiełkowanie przeprowadzałem na ?sicie? wspartym na podpórkach. Oto zdjęcie:

kiekowanie1.jpg

 

Jest to rama zbita z desek z naciągniętą na nią siatką przeciw komarom. Jest zrobiona na wymiar tak aby mieściła się do wylotu wędzarni w której dymiłem zielony słód. Pewnie można by również słodować tradycyjnie klepiskowo ? czyli trzymać słód po prostu na podłodze ale jest to gorsza metoda, gdyż ziarno nie ma wentylacji ?od dołu?.

Oto zdjęcie ziarna z trzeciego dnia kiełkowania:

kiekowanie3dzieii.jpg

 

Kiełkujące ziarno należy kilka razy dziennie przegarniać i rozbrylać. Zwłaszcza w późniejszym etapie kiełkowania kiedy ziarenka ?plątają? się korzonkami. Raz dziennie całość ważymy i uzupełniamy wodę według wcześniej przytoczonego wzoru. U mnie wyglądało to tak, że obliczyłem jaka potrzebna jest waga ziarna by wilgotność wynosiła 45% ( założyłem 1% więcej, gdyż trochę wody zawsze zostawało na dnie miski ) następnie ważyłem je i dolewałem odpowiednią ilość wody ? całość należy dobrze wymieszać by ziarno wchłonęło wodę.

Jeszcze słów kilka o tym kiedy należy zakończyć kiełkowanie. Ja w tym miejscu nawaliłem niestety. Po trzech dniach kiełkowania wiele ziaren nie miało wymaganych ? długości a zaledwie ?, więc poczekałem jeszcze jeden dzień. Po czterech dniach większość kiełków sięgało jednak już czubka ziarniaka. Teoretycznie otrzymałem słód bardziej rozluźniony. Pomimo, że dla kogoś bez doświadczenia rozpoznanie odpowiedniego stopnia kiełkowania po właściwościach ziarna jest dosyć ciężkie to przytoczę to co przekazał mi na ten temat dżony. Tak więc ziarno musi być miękkie w środku gdy je zgryziemy ? nie może chrupać, gdy je ściśniemy z wnętrza powinien wypłynąć miękki ?glut? ze skrobi, można też spróbować ?narysować? ziarenkiem kreskę na drewnie.

Kolejnym etapem jest dymienie skiełkowanego ziarna - najlepiej dymem zimnym. Jego temperatura nie może przekroczyć 40 stopni gdyż może to unicestwić enzymy w naszym słodzie. Temperatura w mojej wędzarni oscylowała między 30 a 35C ? gdyż posiada ona krótki komin i w zasadzie nie nadaje się do wędzenia na zimno. Wrzucałem do paleniska dosłownie po jednej szczapce by zachować odpowiednią temperaturę. Czas dymienia to dwie godziny. Należy użyć drewna dębowego.

Oto kilka zdjęć:

scaled.php?server=190&filename=wdzarnia1.jpg&res=medium

scaled.php?server=69&filename=wedzarnia2.jpg&res=medium

scaled.php?server=51&filename=wdzarnia3.jpg&res=medium

scaled.php?server=594&filename=wdzarnia4.jpg&res=medium

scaled.php?server=850&filename=wdzarnia5.jpg&res=medium

 

Gdy nasz zielony słód delikatnie pachnie dymem to kolejnym etapem jest więdnięcie czyli suszenie słodu przy pomocy gorącego powietrza o temp 40C aż wilgotność spadnie poniżej 15%. Można tego dokonać przy pomocy piekarnika. Ustawiamy grzałkę na 40C, uchylamy drzwiczki i włączamy termo obieg i suszymy! No właśnie? tylko w zależności od ilości ciepłego powietrza, grubości warstwy słodu może proces ten różnie trwać. Od 2 do nawet 12 godzin! Więc trzeba być cierpliwym i pogodzić się z możliwością większego rachunku za prąd :) Na szczęście mój piekarnik najniższą możliwą temperaturę grzania miał fabrycznie ustawioną na 50C więc musiałem kombinować jak obejść tą niedogodność. Postanowiłem suszyć słód w takiej oto suszarce do grzybów:

suszarkae.jpg

 

Wadą tego rozwiązania jest nierównomiernie wysuszenie słodu a zaletą fakt, że udało się dokonać tego w 2,5 godziny. Niestety wysuszyłem słód do 16% wilgotności i bałem się dłużej grzać, gdyż niektóre ziarenka ewidentnie były dużo bardziej wysuszone od reszty. Zdecydowałem się na pozostaniu przy moim nie do końca poprawnym wyniku. Nie wiem też jaką temperaturę miało powietrze w tej suszarce.

Kolejnym etapem po więdnięciu jest suszenie. Przeprowadzamy je w temp 60C przez około godzinę aby wilgotność spadła poniżej 10% ( u mnie był to wynik równo 10% po 1,5 godziny suszenia ? kolejne niedociągnięcie ).

suszenie.jpg

Dalej wyprażamy słód w temperaturze 85C od 90 do 120 minut. U mnie trwało to około 100 minut. W zasadzie słód mamy gotowy! Trzeba pozwolić mu naturalnie ostygnąć w wyłączonym piekarniku po czym oczyścić go z przypalonych już kiełków i korzonków. Jest to dosyć mozolne zajęcie. Ja posłużyłem się grubym sitem na którym wykruszałem odpadki.

usuwaniekiekw1.jpg

Gotowy słód należy leżakować przynajmniej tydzień przed warzeniem.

 

Podsumowując: słodowanie jest procesem mozolnym i trudnym w warunkach domowych. Absorbuje wiele czasu słodownika. Na przykład drugi etap ?bez wody? kończył mi się o 3 w nocy. Po zważeniu ziarna uzyskałem wilgotność 42,4% więc musiałem za godzinę ponownie wstawać by wyjąć ziarno z III wody do kiełkowania? Dodam, że słodowałem 1,5 kilograma pszenicy a więc tyle by uzyskana ilość słodu wystarczyła na jedną warke grodzisza. Uważam, że jeśli ktoś zechce słodować duże ilości ziarna powinien zastanowić się dwa razy czy na pewno ma ku temu warunki.

A teraz o samym słodzie, który udało mi się uzyskać :) Z 1,5 kilograma pszenicy otrzymałem 1,245 kilograma słodu a więc uzyskałem wydajność 83%. Ostatecznym testem dla owocu mojej pracy była próba scukrzenia, która wykonałem na małej próbce. Negatywną próbę jodową uzyskałem po godzinie zacierania ? a więc dużo dłużej niż można by jej oczekiwać w słodach komercyjnych. Z punktu widzenia sztuki słodowniczej otrzymany przeze mnie produkt finalny zasługuję zapewne na 3 z minusem ale w piwie grodziskim stanowi on zaledwie 1/3 zasypu ? a więc wydłużone scukrzanie nie ma aż takiego znaczenia.

Na poniższych zdjęciach w prawym pokalu znajduję się słód mojej produkcji w lewym zaś słód pszeniczny Castle Malting:

scaled.php?server=405&filename=sd3n.jpg&res=medium

scaled.php?server=718&filename=sd2eb.jpg&res=medium

 

Mój słód nie jest tak ładny jak komercyjny. Nie posiada jednolitego kolorytu, jest trochę ciemniejszy, nie jest równy. Ma jednak subtelny i delikatny aromat dymu ? zupełnie niepodobny do kupnych słodów wędzonych. I właśnie dlatego warto podjąć próbę słodowania w domu ?

 

Warzenie

Krótko opisze jak wykorzystałem słód, który udało mi się otrzymać a więc przedstawię samą warke. Opierałem się na zwycięskiej recepturze z konkursu ?Prawie jak grodzisz?:

http://www.wiki.piwo.org/index.php/Grodziskie,_Jan_Sza%C5%82a

Dostosowałem ją jednak do własnej praktyki, sprzętu i surowców. Wyglądało u mnie to tak:

Zasyp:

 

Pszeniczny jasny - 1,7 kg

Pszeniczny dymiony - 0,8 kg

 

Zacieranie:

 

Zasyp do 8 litrów wody 39°C i ustabilizowanie temperatury na

35-33°C - 50 minut

+ 2 litry wody

64-62°C - 20 minut

74-72°C - 40 minut

+ łuska jęczmienna

78°C - 5 minut

 

Chmielenie:

 

60 min - 40g Lomik 4% ak

15 min - 15g Lomik 4% ak

5 min - 8g Lomik 4% ak

Wyszło ok 20 litrów brzeczki 8 BLG. Zadałem je starterem 1,25 litra z oryginalnych drożdży grodziskich. Piwo fermentowało w piwnicy w 18°C . Po 7 dniach fermentacji dodałem do wiadra 100 ml spasteryzowanego roztworu z 2 gram żelatyny wieprzowej. Po 3 dniach klarowania piwo zlałem do 39 butelek z dodatkiem syropu zrobionego z 160 gram cukru.

Zapewne więcej nie będę miał do czynienia z oryginalnymi drożdżami do grodzisza ( zamroziłem 3 fiolki gęstwy w glicerynie ? ale nie wiem czy coś z tego wyjdzie ) i łuską jęczmienną więc w kolejnych warkach posłużę się drożdżami S-33 a łuskę zwyczajnie pominę i postaram się filtrować sam słód pszeniczny. Chmiel Lomik można zastąpić Lubelskim ? efekt będzie bardzo podobny jak nie lepszy.

Oto zdjęcia gotowego piwa:

scaled.php?server=683&filename=grodziszgotowy12.jpg&res=medium

scaled.php?server=709&filename=grodziszgotowy1.jpg&res=medium

Piwo ma niestety niezbyt dobrą pianę jak na grodzisza. Minęły niecałe dwa tygodnie od butelkowania więc może jeszcze trochę się ona poprawi. Cechuje je delikatny aromat dymu. Wg mnie jest świetne jako dodatek do jedzenia zwłaszcza wędzonek ( kurczak, szynka ) czy oscypka.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Nie dodawałeś drożdży do refermentacji?

A jak z nagazowaniem?

Nie dodawałem bo nigdy tego nie robiłem i nie chciałem aby wielotygodniowy wysiłek został zmarnowany przez jakiś błąd spowodowany brakiem doświadczenia i w efekcie "granaty". Nagazowanie jest wysokie ale wydaję mi się, że grodzisz powinien być bardziej nagazowany. Może to piwo potrzebuje jeszcze trochę czasu by wysycenie było optymalne z powodu zastosowanej żelatyny.

Edytowane przez slotish
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Nie. Wędzonka jest delikatna i bardzo subtelna. To nie jest piwo dla amatorów mocnej wędzoności. Dodam, że miałem kontakt tylko z dwoma komercyjnymi słodami wędzonymi: Steinbach i Castle Malting - tylko do tych słodów mam odniesienie.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Z tego co wiem to w zależności od okresu ale generalnie nie był piwem mocno wędzonym. Nikt z mojej rodziny czy starszych znajomych których pytałem o grodziskie w ogóle nie łączy tego piwa z wędzonością dlatego wydaje mi się, że wędzonka nie mogła być "masakrująca". Ale dla pewności musiałby zabrać głos ktoś kto sam pił piwo grodziskie na przestrzeni lat :)

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

slotish pełen respekt dla relacji i wytrwałości :)

 

A co do smaku wędzonki w grodziszu miałem ten sam problem za pierwszym razem gdy go próbowałem .. nigdy nie piłem piwa ze smakiem wędzonki i ciężko jest ocenić jaką moc powinien mieć aromat.

Może by pogadać z anteksem żeby namówił jednego z jurorów grodzisza o w miare przystępne opisanie smaku :)

 

pozdrawiam

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Slotish, moje gratulacje i szacunek za przeprowadzenie słodowania w tak profesjonalny sposób:okey:. No i to wstawanie w nocy aby zrobić III wodę - jestem pod wrażeniem. Nie popełniłeś specjalnych błędów - o tym możemy sobie porozmawiać jak się kiedyś spotkamy. Gorsze scukrowanie było prawdopodobnie spowodowane suszeniem. Mogłeś od razu zacząć w piekarniku - 50 st. to też dobra temperatura na początek. Za to po osiągnięciu 10% wilgotności, należało temp. suszenia podnosić stopniowo z 60-65 st. do wartości 80-85 st. Temp. 90 st. nie jest konieczna i może wpłynąć na podwyższoną barwę słodu co dla grodzisza nie jest pożądane. I jeszcze jedno; na słód lepsze są odmiany ozime pszenicy.

Mam nadzieję że powtórzysz jeszcze przygodę ze słodowaniem. Jak zamoczysz ziarno ok. godz. 11, to II wodę będziesz miał o 8 rano, a III o 18 i nie będziesz musiał wstawać po nocy. Myślę że masz dobre warunki do słodownia, szczególnie na wiosnę i jesienią. W razie wątpliwości - pytaj.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

  • 3 miesiące temu...

Przygotowuję się do warzenia Grodzisza. Mam słody, ale przy okazji przyszło mi do głowy czy w przyszłości nie uwędzić słodu samemu. Nie chce mi się bawić w cały proces słodowania ziarna, ale pomyślałem czy gdybym tak wziął zwykły słód i po prostu poddał go dymieniu, czy to będzie jakaś różnica w ogóle? Czy to tak wielkie ma znaczenie czy dymiony jest słód z kiełkami jeszcze, czy już po całym procesie słodowania? Przecież w sumie o zapach dymu chodzi. Dębina do wędzenia by się znalazła :)

Edytowane przez jacekan
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

  • 2 tygodnie później...

Browar w Grodzisku Mazowieckim warzył trzy odmiany grodziskiego: Grodziskie - 7,7%, Grodzisz - 12%, Bernardyńskie - 14%.

 

Skąd mi się wziął Grodzisk Mazowiecki sam nie wiem :(

Edytowane przez jacekan
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Jeśli chcesz dodać odpowiedź, zaloguj się lub zarejestruj nowe konto

Jedynie zarejestrowani użytkownicy mogą komentować zawartość tej strony.

Zarejestruj nowe konto

Załóż nowe konto. To bardzo proste!

Zarejestruj się

Zaloguj się

Posiadasz już konto? Zaloguj się poniżej.

Zaloguj się
×
×
  • Dodaj nową pozycję...

Powiadomienie o plikach cookie

Umieściliśmy na Twoim urządzeniu pliki cookie, aby pomóc Ci usprawnić przeglądanie strony. Możesz dostosować ustawienia plików cookie, w przeciwnym wypadku zakładamy, że wyrażasz na to zgodę.